de Gelderlander . maandag 28 januari 2000
Een gepleisterde plafondversiering was voor kunstenares Ans Verdijk het vertrekpunt voor het ophalen van reisherinneringen. Stucwerk en souvenirs werden tot een grotesk kleed verweven. Op zijn beurt leidt het kleed tot een intieme zwerftocht over een zolder in Beugen.
Echt vloeien wil het gesprek eerst niet. De kunstenares is aan een keukentafel op neutraal terrein op de rationele toer. Plaats van samenkomst: het adres van galerie De Natris in Nijmegen. Daar heeft de Beugense onlangs haar pakkende werkstukken binnengedragen. In zo'n overvloed, dat galeriehouder Wim de Natris ook zijn privé woonruimte tot galeriegebied verklaard heeft.
Er is volop gesprekstof. Maar alles wat de maakster vertelt over het ontstaan van dit veelzijdige werk, scheert langs de kern ervan. Rondom voel je een stuwing van creativiteit en emotionaliteit. Maar de impulsen blijven vooralsnog hardnekkig onbesproken.
Je leert genoeg. Textiel is een favoriete grondstof. In een enkel geval wordt deze vervangen door koeienhuid. Het textiel is drager voor alle mogelijke materialen. Zoals foto's, die merendeels versneden worden. Maar Ook flessendoppen. En kalenderblaadjes. Je kijkt je ogen uit. Soms krijg je er een vies gevoel bij. Wanneer met name in een reeks 'halssieraden' de gebruikte synthetische wol doordrenkt lijkt met bloed.
De omslag in het gesprek komt naar aanleiding van een serie uitgestalde rollen textiel. Zij liggen uitgerold voor een schouw. Elke rol is stevig ingesnoerd. Het totaal biedt een indrukwekkend afgerond beeld, zonder dat je direct begrijpt waarom.
Ans Verdijk vertelt: "Die rollen bevatten kledingstukken. Babykleertjes, maar ook het ondergoed van oude mensen. Alles is verlijmd en strak opgerold. Net alsof je met klei bezig bent. En niets werd eerst verknipt of gescheurd. Zo is elke rol de verbeelding van de levenscyclus van een mens." Die directe insteek raakt je.
Hoe kom je aan die kleding? Even nog begrijpt de kunstenares je verkeerd. Ze wil weer uitleggen. Maar dan valt het muntje. "Oh.. je bedoelt, waar ik dat allemaal vandaan haal? Ik heb een adres in Tilburg, waar ze containers vol kleding hebben staan. Daar graai ik dan een dag rond. Zo vergaar ik zakken vol materiaal. Maar zo oppervlakkig gebeurt dat ook weer niet. Want je graait wel in de intimiteiten van anderen."
En dan noemt ze zonder omhaal van heel veel woorden wat haar drijft. Ans Verdijk: "Ik houd me bezig met het vastleggen van levens van mensen. Daarbij laat ik me leiden door dagelijkse dingen. Maar zo wil ik diep door tasten naar een essentie.
"Het verleden is een rijke voedingsbodem voor me. Heel dichtbij staan de verhalen van mijn opa. Daarin was sprake van een verwevenheid van werkelijkheid en onwerkelijkheden. Daar probeer ik dus beelden bij te bedenken."
En zo komt haar ouderlijk huis in het Oost-Noordbrabantse dorp Beugen in beeld. Ans Verdijk: "Mijn ouders hadden een fruitteeltbedrijf en waren altijd bezig. Maar in huis woonden ook een opa en een oma, die wel tijd voor me hadden. Ik was het enige kleinkind in huis.
"Die opa en oma brachten een heel eigen sfeer met zich mee. Af en toe ontvingen zij een tante Zuster, die even weg kon uit het klooster. Mijn oma dekte dan prachtig de tafel.
"Dat was een droomwereld. Ik zie ze zo voor me: opa en oma zittend bij de kachel, terwijl ze hun rozenkrans bidden. Daar zat ik dan bij. Twee grote portretten van hún ouders hingen aan de muur. Die keken mij aan. Het gemurmel was een heel speciaal geluid. Dat beschouw ik ook als muziek. Mijn opa las verder heel veel. En hij vertelde. Eindeloze verhalen over de familie en over mensen uit het dorp."
Ans Verdijk woont nu met haar gezin (man en één dochtertje, Nina) in hetzelfde huis. Maar ze kijkt terug: "We hadden een zolder. Daar had een broer van mijn opa gewoond. Er stond van alles aan spullen, die in onbruik waren geraakt. Daar rommelde ik als een soort Pippi Langkous rond.
"Die zolder was ook droogzolder. Een sombere hoek met natte, druppende was. Vanuit mijn bed keek ik die ruimte in. Ook als ik er nu over praat, zijn de beelden net schilderijen."
Was je nooit bang?
"Ach, bang? Het was wel griezelig. Ik stelde me geesten voor. En toen mijn opa gestorven was, ben ik 's avonds nooit meer in de kelder geweest. Omdat hij naar boven zou kunnen komen."
En dan scheurt zij zich weer los van dat verleden. En zegt: "Dat is één aspect van wat ik maak. Maar het gaat in mijn werk ook om luchtiger herinneringen. Ik reis bijvoorbeeld graag. Reizen betekent óók het verzamelen van indrukken en tastbare herinneringen. Na elke reis maak ik dan een uittreksel van wat ik gezien heb. Daar ontstaat later een vaste vorm uit.
"Het kleed dat ik voor Wim de Natris min of meer in zijn opdracht heb gemaakt, is daar een voorbeeld van. Hij daagde mij uit om een gipsornament tegen het plafond van de galerieruimte als uitgangspunt voor een nieuw werk te nemen.
"De vorm van dat stucwerk heb ik uitvergroot als een groot kleed. Maar dat kleed is tot ondergrond geworden voor mijn herinneringen aan een reis naar Italië. Onderweg had ik weer heel veel materialen verzameld. Zo kun je het werk ook als een vorm van huisvlijt opvatten. Maar het resultaat biedt meer.
"Aan materiaal kan ik alles gebruiken. Dat is het spannende van deze werkvorm. Je moet altijd goed kijken. Door onverwachtheden kom je tot allerlei beelden. Je broedt er een tijd op. En je zet er veel later een punt achter.
"Nee, het materiaal leidt mij niet. Ik laat het wel volledig in zijn waarde. Maar ík stuur. Ik heb een bepaald beeld voor ogen dat ik uitwerk. Ik kneed, zou je kunnen zeggen het materiaal tot mijn gedachte."
Galerie
de Natris
(Van Dulckenstraat 20, Nijmegen) is alleen op zondagen geopend van 13-17 uur.
De tentoonstelling van Ans Verdijk duurt tot en met 20 februari.
Op zaterdag 19 februari om 14.30 uur houdt de kunstenares een voordracht over haar werk. Voor reserveringen bellen met Wim de Natris: 024-323 46 89. (Alleen 's avonds tussen 18-19 uur).