Rob Smolders

Touche geschiedenis van een prijsvraag

De Touche-prijsvraag voor beeldhouwkunst ontleent haar naam aan een van de sponsors, de TRN Groep (Touche Ross Nederland). Het was de eerste en tot nu toe voornaamste activiteit van de in 1986 opgerichte Kunststichting Touche Nederland, die haar bestaan te danken heeft aan Thomas van Vliet, oud-vennoot van de TRN Groep. In plaats van een persoonlijk cadeau bij zijn pensionering gaf hij de voorkeur aan een initiatief dat jonge kunstenaars ten goede zou komen. In 1989 sloot de Noro Groep zich aan als sponsor, in 1990 volgde het Bouwfonds Nederlandse Gemeenten.

De Kunststichting Touche organiseerde tot dusverre driemaal een prijsvraag voor Nederlandse beeldhouwers tot 35 jaar. De procedure bij de jurering was telkens gelijk: middels advertenties en berichten aan academies, galeries en kunstenaarsverenigingen werden kunstenaars opgeroepen dia's in te zenden van recente werken. De jury, in 1987 onder voorzitterschap van Aat van IJperen, in 1989 en 1990 van Ellen Joosten, maakte een eerste selectie voor de tentoonstelling. In de dagen voorafgaand aan de opening werd dan aan de hand van de werken zelf gedebatteerd over de toekenning van een hoofdprijs van f 10.000,- en twee materiaalprijzen van f 1.250,-.

De exposities vonden steeds plaats in Pulchri Studio in Den Haag. In 1988 reisde de tentoonstelling nog naar het Academisch Ziekenhuis in Leiden.

Wat heeft de Touche-prijsvraag bewerkstelligd? Ten tijde van de oprichting was er geen jaarlijkse prijs voor Nederlandse beeldhouwkunst. Wel werd juist in die jaren de opzet van de Prix de Rome - een prijs van de Amsterdamse Rijksacademie met een achtenswaardige traditie - veranderd, zodat ook, zij het slechts eenmaal in een cyclus van zeven jaar, de beeldhouwkunst aan bod komt. De Touche-prijs bleek in een behoefte te voorzien. Vanaf de eerste prijsvraag lag het aantal deelnemende kunstenaars tussen drie- en vierhonderd. Dit stelde de jury in staat om telkens een zeer gevarieerde tentoonstelling te maken. Tegelijkertijd bood het de gelegenheid een uitspraak te doen over het niveau van de jonge beeldhouwkunst in ons land. Over het peil van de prijswinnaars bestonden weliswaar weinig twijfels, maar van het geheel van de ingezonden dia's bood negentig procent weinig verrassing, vernieuwing, oorspronkelijkheid. Aanvankelijk bestond het vermoeden dat dit te wijten was aan de geringe produktie en praktijkervaring van kunstenaars in deze leeftijdsgroep. Bij wijze van proef werd in 1990 de leeftijdscategorie verruimd tot 40 jaar. Dit had echter niet het verwachte effect en de prijzen gingen naar kunstenaars jonger dan 35.

In 1 990 ontstond het idee om de prijswinnaars nog eens afzonderlijk in een tentoonstelling samen te brengen. Dan zou blijken of het oordeel van de jury op iets langere termijn bevestigd wordt door de ontwikkelingen in hun werk. Het resultaat is de tentoonstelling Pierre de Touche - toetssteen in het Noordbrabants Museum, waar iedereen zelf kan oordelen. Het aardige van zo'n expositie, zeker wanneer die vaker kan worden gehouden, is dat er een beeld ontstaat van de beeldhouwkunst in Nederland dat niet door het zoeken naar een richting of thema is bepaald. De jury beoordeelt steeds individuele kwaliteit en legt geen eenzijdige geloofsverklaring af, zoals Ellen Joosten in het juryrapport van 1 990 nog eens ten overvloede verklaarde.

De tentoonstelling Pierre de Touche - toetssteen ontstaat dus heel geleidelijk. De lijst van deelnemers komt tot stand over een periode van drie jaar, geselecteerd uit een representatieve veelheid van inzendingen. Als voorbereiding op de expositie worden atelierbezoeken afgelegd en beelden uit verschillende jaren gekozen, zodat de negen kunstenaars ook afzonderlijk beter uit de verf komen.

Met deze tentoonstelling is de tijd gekomen om de prijsvraag in een professioneel kader te presenteren. Voor de eerste tentoonstellingen werd eenvoudig een ruimte gehuurd. De vormgeving van catalogus en affiche is in 1987 en 1988 gekozen uit ontwerpen gemaakt door studenten van de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunst en Vormgeving in Den Haag. Het mooie logo van de stichting, een ontwerp van Just van Rossum, is daarvan een overblijfsel. In 1989 werd geen prijsvraag gehouden. Wel vond in dat jaar de expositie Vijf Elementen plaats in het koetshuis van kasteel Groeneveld in Baarn.

Er was werk te zien van Lotti van der Gaag, Jan Meefout, Pearl Perlmutter, Eduard Wind en Rudi van de Wint.

Vanaf 1992 ontwikkelt Touche haar activiteiten in samenwerking met Nederlandse musea. Het verzekert de kunstenaars van een goede expositieruimte en een geïnteresseerd publiek, waardoor de doelstelling van de stichting beter wordt gerealiseerd. Vanuit de musea is de belangstelling gelukkig groot. Dat zegt ook iets over de kwaliteit van de prijsvraag, en de functie van de groepspresentatie als toetssteen voor de beeldhouwkunst.